Η Κίρκη είναι ένα χωριό του Νομού Έβρου, 17 km ΒΒΔ της Αλεξανδρούπολης. Βόρεια έως βορειοανατολικά της Κίρκης υπάρχουν πολλές μεταλλοφόρες εμφανίσεις, από τις οποίες οι πιο γνωστές, εκτός αυτής του Αγίου Φιλίππου, είναι οι King Arthur, Αρμουτσούκ, Αχατκιόι, Επτάδενδρο, Αχλά Ταρλά, Παγώνη Ράχη κ.ά. [1–5]. Το μεταλλείο Άγιος Φίλιππος είναι γνωστό ήδη από τον 19ο αι. Η σοβαρότερη όμως μεταλλευτική δραστηριότητα υπήρξε στο διάστημα μεταξύ 1932 και 1939 από μία βρετανική εταιρεία. Αποτέλεσμα της εξόρυξης ήταν η δημιουργία ενός δικτύου στοών συνολικού μήκους περίπου 1600 m. Το μετάλλευμα μετά την εξόρυξή του στελνόταν ακατέργαστο στην Ευρώπη από το σιδηροδρομικό σταθμό της Κίρκης. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Γερμανοί σε μία πρωτοφανή προσπάθεια, κινητοποιώντας μεγάλο ανθρώπινο δυναμικό, πραγματοποίησαν σε διάστημα τριών ετών πολλές μεγάλες εγκαταστάσεις, έχοντας όπως φαίνεται σαν σκοπό την εγκαθίδρυση μιας εκτεταμένης μεταλλευτικής και μεταλλουργικής βιομηχανίας στη περιοχή Κίρκης. Κατασκεύασαν και εξόπλισαν 3 km ανατολικά της Κίρκης, πλησίον της σιδηροδρομικής γραμμής, ένα για την εποχή εκείνη σύγχρονο εργοστάσιο εμπλουτισμού μεταλλευμάτων, αποτελούμενο από δύο μεγάλα κτίρια για τη κατεργασία του μεταλλεύματος του Αγίου Φιλίππου που περιελάμβανε μονάδες θραύσης, λειοτρίβησης, εμπλουτισμού με τη μέθοδο επίπλευσης κ.λπ. Για τη μεταφορά του μεταλλεύματος από το μεταλλείο Αγίου Φιλίππου μέχρι το εργοστάσιο εμπλουτισμού, συνολικής απόστασης 6 km, κατασκευάστηκε σύστημα εναέριας μεταφοράς. Στο μεταλλείο Αγίου Φιλίππου διευρύνθηκε το δίκτυο στοών σε συνολικό μήκος περίπου 3500 m. Οι εγκαταστάσεις, εκτός από το μεταλλείο Άγιος Φίλιππος και το εργοστάσιο εμπλουτισμού του μεταλλεύματος, περιελάμβαναν και δύο μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, κτίρια για διάφορα συνεργεία, χημικά εργαστήρια και αποθήκες, καθώς επίσης και πολλά οικήματα για το εργατικό και υπαλληλικό προσωπικό, μεταξύ των οποίων και πολυτελείς βίλες για το ανώτατο προσωπικό. Όλα τα ανωτέρω δημιούργησαν αργότερα στη μεταπολεμική περίοδο πολλούς μύθους γύρω από αυτή τη δραστηριότητα και από την οικονομικότητα των κοιτασμάτων της περιοχής. Με το τέλος του πολέμου το 1945 και την εσπευσμένη οπισθοχώρηση των Γερμανών και Βουλγάρων (η Θράκη ήταν υπό βουλγαρική κατοχή), όλες αυτές οι εγκαταστάσεις εγκαταλείφθηκαν και περιήλθαν στη δικαιοδοσία του Ελληνικού Κράτους. Στη συγκεχυμένη μεταπολεμική περίοδο και με τη συγκυρία του Εμφυλίου Πολέμου, ακολούθησαν διάφορες ανεξέλεγκτες επεμβάσεις και λεηλασίες που σε συνδυασμό με την φυσική διάβρωση είχαν καταστρεπτικές συνέπειες στις εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις, ιδιαίτερα σε αυτές των ξύλινων οικημάτων. Σήμερα παραμένουν μόνο τα οικήματα από πέτρινο υλικό σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένα, όπως και τα κτίσματα του εργοστασίου εμπλουτισμού μεταλλευμάτων. Οι προσπάθειες της αμερικάνικης εταιρίας Mediterranean Mines στο διάστημα μεταξύ 1951 και 1953 και της Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Ανάπτυξης (ΕΤΒΑ) στη δεκαετία του 1960 να δημιουργήσουν μεταλλευτική βιομηχανία, δεν καρποφόρησαν. Το έτος 1974, απέκτησε τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής ένας ιδιώτης, ο Κυπριάδης, ο οποίος ίδρυσε τη μικρή εταιρία Κίρκη Μεταλλευτική ΕΠΕ και άρχισε την υπόγεια εξόρυξη του κοιτάσματος στο μεταλλείο Άγιος Φίλιππος. Το συγκρότημα Κυπριάδη έθεσε σε λειτουργία και το εργοστάσιο εμπλουτισμού καθώς επίσης και το εναέριο σύστημα για τη μεταφορά του μεταλλεύματος από το μεταλλείο Αγίου Φιλίππου. Η ετήσια παραγωγή ανήλθε τα έτη 1975 και 1976 σε 40.000 τόνους μεταλλεύματος και 3.000 τόνους συμπυκνωμάτων γαληνίτη και σφαλερίτη–βουρτσίτη [6]. Η μη εφαρμογή όλων των απαραίτητων μέτρων ασφάλειας, έγιναν αιτία, ύστερα από μια ισχυρή βροχόπτωση το καλοκαίρι του 1977, να πάθει καθίζηση και τελικά να καταρρεύσει το κεντρικό σύστημα στοών. Το ατύχημα έγινε ευτυχώς τη νύχτα και δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα. Ενώπιον αυτής της απελπιστικής κατάστασης άρχισε η επίπονη επιφανειακή εξόρυξη προς βαθύτερα σημεία του μεταλλοφόρου ρήγματος. Οι προσπάθειες όμως αυτές δεν είχαν τα αναμενόμενα οικονομικά αποτελέσματα με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι εργασίες το έτος 1980. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 άρχισαν ερευνητικές εργασίες του ΙΓΜΕ για τον εντοπισμό νέων μεταλλοφόρων εμφανίσεων, με αποθαρρυντικά όμως αποτελέσματα. Το 1989 απέκτησε πάλι ο ίδιος επιχειρηματίας τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής. Οι ποσότητες και η ποιότητα του μεταλλεύματος από την επιφανειακή εξόρυξη περιορίσθηκαν αισθητά. Το φτωχό αυτό μετάλλευμα μεταφερόταν με φορτηγά οχήματα (αντί
της μεταφοράς με τον εναέριο σιδηρόδρομο) για την κατεργασία του στο εργοστάσιο εμπλουτισμού. Τα σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες εξορυχθέντα στείρα εκμετάλλευσης αποτέθηκαν γύρω από το ορυχείο (Εικόνα 1). Το επιφανειακό ορυχείο απέκτησε με την πάροδο του χρόνου μεγάλες διαστάσεις. Το δυτικό, σχεδόν κατακόρυφο τοίχωμά του έφτασε το ύψος των 50 m περίπου δημιουργώντας άμεσο κίνδυνο για την τύχη των εργαζομένων σε περίπτωση κατακρήμνισης. Στο βαθύτερο μέρος της εκσκαφής συγκεντρώθηκαν και λίμνασαν επιφανειακά νερά τα οποία παρά τις αντλήσεις δημιουργούσαν μεγάλες δυσκολίες στην εξόρυξη με αποτέλεσμα να διακόπτονται συχνά οι εργασίες που οδήγησαν το 1997 οριστικά στην παύση της μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Πηγή : Κυριάκος Αρίκας1, Nadia Asfahani1, Alexander Nowak1, Dietmar Goetz2, “Τα μεταλλεία Κίρκης Νομού Έβρου και εκτιμήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων, Μέρος α΄: Γεωχημική και ορυκτολογική μελέτη των μεταλλευτικών τελμάτων και συμπυκνωμάτων”, Ερευνητικό άρθρο, 1Mineralogisch-Petrographisches InstitutUniversität Hamburg, 2Institut für Bodenkunde Universität Hamburg, 1-2/2007
Αν χρησιμοποιήσετε πληροφορίες και στοιχεία που περιέχονται στις ιστοσελίδες vidarchives.gr, vidaomada.gr, vida-omada.blogspot.com και στο συνοδευτικό χάρτη παρακαλούμε πολύ να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες αναφορές:
ΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr).
ΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ
Ηρακλής Φασουράκης, ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΚΙΡΚΗΣ, ΜΟΝΑΔΑ ΘΡΑΥΣΗΣ & ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ, στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ.,
Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2017_09_1164).
Στείλτε μας σχόλια / παρατηρήσεις