Τα ορυχεία τάλκη βρίσκονταν στα βόρεια του νησιού, στον Πύργο και στον Μαρλά. Από τη δεκαετία του 1890 σημειώνονται οι πρώτες "άτεχνες" - υπόγειες και επιφανειακές- εξορύξεις στεατίτη στη βόρεια Τήνο (στις θέσεις Φλέγα, Κυρά Ξένη, Μαμάδος, Φορτωτήρα). Ο τάλκης μεταφερόταν στη Σύρο προκειμένου να πωληθεί. Το 1911 οι μεταλλειολόγοι Πλάκας και Σχράιτερ πραγματοποίησαν δοκιμαστικές έρευνες σε περιοχή 1000 στρεμμάτων στη βόρεια Τήνο (στις θέσεις Φλέγα, Κυρά Ξένη, Μαμάδος, Αχινοί, Χούσλα, Κουμελάς, Αμπέλια, Κρυονέρι, Σκοτεινό, Ορνοί, Φορτωτήρα, Τηγάνια), διαπιστώνοντας την ύπαρξη μεγάλων και συμπαγών φλεβών στεατίτη που μπορούσαν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Οι μεταλλευτικές παραχωρήσεις που δόθηκαν στον Κ. Ν. Αλαβάνο αφορούσαν τελικά μια συνεχόμενη έκταση 35.000 τ. στρεμμάτων, που γειτνίαζε με τη θάλασσα στη βόρεια Τήνο. Συστηματική εκμετάλλευση τάλκη άρχισε κατά τον Μεσοπόλεμο από την "Ελληνική Βιομηχανική Εταιρεία Ταλκ Υιών Ν. Αλαβάνου" που ιδρύθηκε το 1927. Η επιχείρηση διέθετε δυο εργοστάσια, ένα στη Χώρα της Τήνου και ένα στον Πειραιά για την επεξεργασία και κονιοποίηση του ταλκ. Η μεταφορά του ορυκτού γινόταν από τα μεταλλεία προς το λιμάνι της Τήνου με καΐκι, προκειμένου να κονιοποιηθεί στο εργοστάσιο. Μετά την επεξεργασία, το προϊόν πωλούνταν στην εγχώρια αγορά ή εξαγόταν στη Γερμανία, την Τουρκία, την Αίγυπτο, τη Συρία, την Κύπρο, την Παλαιστίνη, την Αλβανία. Για τη διαφήμιση της επιχείρησης, οι αδελφοί Αλαβάνου κυκλοφόρησαν διαφημιστικό φυλλάδιο και προχώρησαν στην παραγωγή κινηματογραφικής ταινίας από τον οίκο Γαζιάδη, η οποία προβλήθηκε στους κινηματογράφους της Αθήνας κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης το 1934. Η εξόρυξη γινόταν υπόγεια με φρέατα και στοές. Μετά την εξόρυξη ακολουθούσε ο πρώτος καθαρισμός και η διαλλογή του μεταλλεύματος, η κονιοποίηση και ο δεύτερος καθαρισμός με ηλεκτρομαγνήτες και διαλογείς. Το εργοστάσιο της Τήνου ήταν ένα επίμηκες κτίριο διαστάσεων 10χ12 μ. δίπλα στο οποίο και με πρόσοψη στη προκυμαία βρισκόταν το γραφείο των Αδελφών Αλαβάνου με μήκος 10μ. και πλάτος 4μ. Στο εργοστάσιο ήταν εγκατεστημένα τέσσερα τριβεία, από τα οποία τα δυο νεότερα και τα δυο παλαιότερα, κι ένα περιστροφικό κόσκινο. Η κίνηση διδόταν από μηχανή ντήζελ "Lister" 15 ίππων. Η συνολική αξία των εγκαταστάσεων έφτανε το 1.000.000 δρχ. Η δύνατότητα παραγωγής του εργοστασίου ήταν 1.500 - 3.000 κιλά κονιοποιημένου ταλκ ημερησίως. Κατά τον Μεσοπόλεμο εργάζονταν περίπου 5-15 εργάτες στην επιχείρηση, εκ των οποίων περίπου 10 εργάτες σε υπόγειες εργασίες στην εξόρυξη. Το 1941 το εργοστάσιο της Τήνου των Αδελφών Αλαβάνου διέθετε: πετρελαιομηχανή "Avance" 16-18 ίππων, πετρελαιομηχανή "Lister" 14-16 ίππων, μύλο γαλλικής κατασκευής, μύλο ελληνικής κατασκευής, θραυστήρα αγγλικό, διαλογέα γερμανικής κατασκευής, τρια μπουράτα, μια υδραντλία και ένα μικρό ηλεκτρικό μοτέρ. Το εργοστάσιο του Πειραιά στην οδό Αρτεμησίου 15, στο οποίο εργάζονταν περίπου 10 άνθρωποι, διέθετε την ίδια εποχή: γερμανική πετρελαιομηχανή 25-27 ίππων, μοτέρ 15-17 ίππων, μύλο γερμανικής κατασκευής, διαλογέα, μπουράτο, θραυστήρα, αποθήκες. Μεταπολεμικά η εξόρυξη και επεξεργασία ταλκ από τους Αδελφούς Αλαβάνου συεχίστηκε ως τη δεκαετία 1960. Η εκμετάλλευση παρέμεινε μικρής κλίμακας και απορροφούνταν κυρίως από την εσωτερική αγορά. Όπως τόνιζε η Διεύθυνση Μεταλλείων το 1963, η βιομηχανική σημασία των κοιτασμάτων τάλκη της Τήνου δεν είχε εισέτι πλήρως ερευνηθεί. Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των εμφανίσεων είναι σχετικά μεγάλος, η δυνατότητα ύπαρξης σοβαρών αξιοποιήσιμων αποθεμάτων περιορίζεται λόγω του χαμηλού υψομέτρου της μεταλλοφόρου περιοχής πάνω από τη θάλασσα. Στη διάρκεια του 20ου αιώνα και άλλες μικρότερες εξορυκτικές επιχειρήσεις ταλκ δραστηριοποιούνται για περιορισμένο διάστημα στο νησί. Προπολεμικά η επιχείρηση Σταυρίδη, μεταπολεμικά η επιχείρηση Λάζαρου Βαλάκα.
Μπελαβίλας Νίκος, Παπαστεφανάκη Λήδα, Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική Αρχαιολογία στην Ελλάδα, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 2009, σελ. 219-220 Βιβλιοθήκη ΤΕΕ - Διαφημίσεις σε τεχνικά περιοδικά Τήνος, αναπολώ το χθες.
Αν χρησιμοποιήσετε πληροφορίες και στοιχεία που περιέχονται στις ιστοσελίδες vidarchives.gr, vidaomada.gr, vida-omada.blogspot.com και στο συνοδευτικό χάρτη παρακαλούμε πολύ να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες αναφορές:
ΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr).
ΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ
ΗΡΑΚΛΗΣ ΦΑΣΟΥΡΑΚΗΣ, Marvel Velmar, ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ, "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΑΛΚ ΥΙΩΝ Ν.ΑΛΑΒΑΝΟΥ" (ΟΡΥΧΕΙΟ ΤΗΝΟΥ), στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ.,
Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2020_03_1270).
Στείλτε μας σχόλια / παρατηρήσεις