Το βυρδοδεψείο Σουρλάγκα, που ιδρύθηκε το 1833 από τον Ευστράτιο Σουρλάγκα ήταν το μεγαλύτερο των Βαλκανίων και ιδιαίτερα κερδοφόρο ως το 1960. Δεσπόζει επιβλητικό αν και εγκαταλελειμμένο την τελευταία 25ετία, στο Πέραμα της Γέρας.

Το αρχείο του βυρσοδεψείου Σουρλάγκα, βρέθηκε σε κακή κατάσταση στο χώρο του εργοστασίου. Περισυλλέχθηκε το 2003, εκκαθαρίστηκε και ταξινομήθηκε το καλοκαίρι του 2013. Καταχωρήθηκε στον αρχειομνήμωνα σε 930 τεκμήρια. Εκτός από φωτογραφίες το αρχείο αποτελείται από φακέλους, βιβλία και σχέδια. Από τη μελέτη του υλικού προέκυψε ότι τα παλαιότερα έγγραφα ανάγονται στη δεκαετία του 1870 (οθωμανικοί τίτλοι ιδιοκτησίας και βιβλία δοσοληψιών), ένα μικρό μέρος του υλικού ανήκει στις δεκαετίες 1920-1950,  ενώ το μεγαλύτερο μέρος του προέρχεται από την μεταπολεμική περίοδο 1960 – 1980, που αποτέλεσε και την τελευταία περίοδο λειτουργίας του εργοστασίου, ως το 1990 που το εργοστάσιο μετά από 157 χρόνια, έσβησε οριστικά τις μηχανές του, λόγω οικονομικών δυσχερειών.  

Πηγή:  http://nealesvou.gr/

Το συγκρότημα αυτό ήταν το μεγαλύτερο των Βαλκανίων και αποτελούσε ένα ελληνικό επίτευγμα επιχειρηματικής τόλμης της εποχής του. Ο Ευστράτιος Σουρλάγκας ξεκίνησε το επιχειρηματικό του ταξίδι στα τέλη του 19ου αιώνα, με έναν στρογγυλό παραθαλάσσιο ανεμόμυλο, με τον οποίο άλεθε σιτάρι, ελιές κλπ. Το 1903 με τους γιους του Νικόλαο και Παναγιώτη ίδρυσε το πρώτο βυρσοδεψείο στο Πέραμα Γέρας. Το αρχικό βυρσοδεψείο απασχολούσε 5-6 μόνον εργάτες. Το 1925 μετατράπηκε σε Ανώνυμη (Α.Ε.) με μετόχους τα μέλη της οικογένειας Σουρλάγκα. Την εταιρική αυτή μορφή διατήρησε μέχρι το τέλος της. Τη χρονιά αυτή (1925) έγινε και κτιριακή επέκταση με την ανέγερση εργοστασίου παραγωγής βυρσοδεψικού εκχυλίσματος από βελανίδια και πευκοφλοιό, προϊόν που μέχρι τότε εισήγαγε από αλλού. Νέα κτίρια έγιναν και το 1938, το 1940 και 1941. Μεταπολεμικά, το 1958 έγινε κι άλλο κτίριο. Τελικά απαρτίστηκε ένα βιομηχανικό συγκρότημα με 30 κτίρια, που καταλάμβανε έκταση 32 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και τον άλλοτε ελώδη τόπο μετέτρεψε σε σφύζοντα από ζωή παραγωγικό. Ένα τμήμα μόνο της μεγάλης αυτής έκτασης έμεινε όπως στο παρελθόν περίπου λιμνοθάλασσα. Όπου χρειάστηκε, ο χώρος μπαζώθηκε, ισοπεδώθηκε και τα διάφορα κτίριά του συνδέθηκαν με δρόμους και διαδρόμους και εξυπηρετήθηκαν με στρώσιμο σιδηροτροχιών για τα βαγονέτα μεταφοράς της παραγωγής μέχρι την προβλήτα του μικρού λιμανιού του Περάματος για φόρτωσή της στα πλοία. Εκτός από τα βιομηχανικά κτίρια κατεργασίας του δέρματος υπήρχαν και Μονάδες υποστήριξής του («Ξυλουργεία, Ηλεκτρολογεία, Μηχανουργεία) και Αποθήκες (Ανταλλακτικών, δερμάτων, υλικών κλπ.). Το τελευταίο κτίριο που ανεγέρθηκε το 1958 ήταν το εργοστάσιο Επανωδερμάτων έκτασης 5 χιλιάδων τ.μ. και έγινε με σχέδια Γερμανού βιομηχανικού αρχιτέκτονα και εκτέλεση από τον Λέσβιο Μηχανικό Μαλακό. Έκλεισε τη δεκαετία του 1980 λόγω της μόλυνσης που προκαλούσε στον κόλπο της Γέρας.

Πηγή:  http://photodentro.edu.gr/