Το ελαιοτριβείο Βρανά-Νικολάου[1] οικοδομήθηκε το 1887 για να στεγάσει την πρώτη ατμοκίνητη μονάδα παραγωγής λαδιού της περιοχής. Το συγκρότημα βρισκόταν στο ανατολικό άκρο του οικισμού. Το ελαιοτριβείο πέρασε δυο τεχνολογικές φάσεις: ξεκίνησε να λειτουργεί ως ατμοκίνητο και στη συνέχεια εξοπλίστηκε με μηχανή καύσεως diesel. Στην οικογένεια Βρανά ανήκε επίσης το αρχοντικό που στεγάζει σήμερα τον Δήμο Γέρας. Η ίδρυση ατμοκίνητου ελαιοτριβείου, ενός από τα πρώτα στη Λέσβο, στάθηκε καθοριστικής σημασίας για τον ίδιο, την οικογένειά του και το χωριό του. Το ελαιοτριβείο, κλειστό και παραδομένο στη φθορά του χρόνου από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, αγοράστηκε το 1999 από πέντε μέλη της Εταιρείας τα οποία, έξι χρόνια αργότερα, το δώρισαν στο «Αρχιπέλαγος» με σκοπό να διασωθεί το ιστορικό αυτό βιομηχανικό συγκρότημα και να μετατραπεί σε χώρο Μουσείου, Μελέτης και Έρευνας της βιομηχανικής ιστορίας αλλά και πρότυπο τυποποιητήριο βιολογικού ελαιολάδου.

Σήμερα αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα επανάχρησης βιομηχανικοί κτίσματος με εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για τους λάτρες της βιομηχανικής αρχαιολογίας. Ένα ακόμα στοιχείο που κάνει ξεχωριστό το Μουσείο – Ελαιοτριβείο Βρανά είναι η συμβολική σύνδεσή του με τον Οδυσσέα Ελύτη, καθώς ο Βρανάς ήταν ο παππούς του Ελύτη από την πλευρά της μητέρας του, Μαρίας.

Πηγές: http://pandektis.ekt.gr/ https://www.lesvosnews.net/

[1] ο Βρανάς, γιος του Νικολάου Χατζημιχαλάκη, κράτησε για επώνυμο το πατρώνυμό του, έτσι, έμεινε γνωστός ως Βρανάς Νικολάου