ΤΥΠΟΣ

Κτίριο

ΚΛΑΔΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Παρασκευή διατηρημένων φρούτων, λαχανικών, ψαριών

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

1953-1963

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Δεν διασώζεται

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ

Δεν διασώζεται

ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑΣ

Πέτρος Αναματερός, Κώστας Μαυρογιάννης

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ

Ντίνα Μουτάφη

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Νάξου

ΠΕΡΙΟΧΗ

Νάξος

ΠΟΛΗ

Χώρα Νάξου

ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ

37.1082730, 25.3746600

ΠΑΡΟΧΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

ΒιΔΑ/VIdA

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ

Creative Commons

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΟΜΑΤΟΠΟΛΤΟΥ – ΚΟΝΣΕΡΒΟΠΟΙΪΑΣ ΝΑΞΟΥ Α) ΑΦΟΙ Β. ΛΙΑΝΟΠΟΥΛΟΙ – ΧΡ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ (1953-1958) Το εργοστάσιο βρισκόταν στο βορεινό μέρος της Χώρας, απέναντι στα «Παλάτια» και πίσω από τον καθολικό ναό του Αγίου Αντωνίου του Αββά, στη «βιομηχανική» περιοχή της Γρόττας. Το οίκημα παλιότερα ήταν αρχοντικό των Δαμιράληδων (ο Μιχαήλ Ν. Δαμιράλης, ήταν ο μεταφραστής στην ελληνική γλώσσα του Σαίξπηρ). Το 1947 οι αδελφοί Λιανόπουλοι αγόρασαν το ακίνητο του ποτέ ιατρού Μ. Δαμιράλη. Οι Λιανόπουλοι είχαν το μισό κτίριο ιδιοκατοίκηση και το άλλο μισό συστεγάζονταν η επιχείρησή τους «Κυκλαδική Σαπωνοποιία» η οποία δραστηριοποιήθηκε από το 1947 ως το 1953. Τότε, την ίδια περίοδο (1953) συνεργάζονται με το Χρήστο Κανελλόπουλο και ιδρύουν την επιχείρηση Τοματοπολτού και Κονσερβοποιίας η οποία διήρκεσε συνεταιρικά έως το 1958. «Λόγω του ότι τα Λιβάδια παρήγαγαν πολύ ντομάτα ξεκινάνε το εργοστάσιο με δάνεια και τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα να παρασκευάσουν τοματοπελτέ, ο οποίος κυκλοφόρησε κανονικά στο εμπόριο» (Βασίλης, γιος του Μανώλη Λιανόπουλου). «Μέσα στο εργοστάσιο, όπως έμπαινες δεξιά ήταν ένα ψηλό μεταλλικό τέρας και εκεί έφτιαχναν την πούλπα. Αριστερά ήταν το μηχάνημα συμπίεσης της ντομάτας που έτρεχε συνεχώς νερό και στο βάθος ήταν τα μηχανήματα για το σαπούνι» (Χριστίνα και Σπύρος, παιδιά του Χρήστου Κανελλόπουλου). Ο διακριτικός τίτλος του εργοστασίου ήταν «Παλάτια Νάξου» (; Είναι υπό διερεύνηση). Το 1955 το εργοστάσιο ήδη εξασφάλιζε αρκετές θέσεις εργασίας «δια της απασχολήσεως δεκάδων εργατριών». Για τον τοπικό Τύπο ήταν «ζήτημα τιμής» ο κάθε Νάξιος να προμηθεύεται τα είδη «της μόνης σημαντικής Βιομηχανίας της νήσου μας». Τα προϊόντα που είχαν ήταν «κομπόστα, βερύκοκκο, αχλάδι, μαρμελάδα τζάνερο κλπ». Τα προϊόντα αυτά «παρασκευάζονται από τα φημισμένα φρούτα του τόπου μας των οποίων η αρίστη ποιότης είναι γνωστή» (Εξαιρετικά Ναξιακά Προϊόντα – Ναξιακή Πρόοδος 105 (205), 23/07/1955). Την επόμενη χρονιά αγόρασαν νέα μηχανήματα, αλλά και πάλι δεν επαρκούσαν για την τεράστια προσφορά ώριμων φρούτων που έχει (Ναξιακή Πρόοδος 218, 07/08/1956). Με συνέπεια να μαζεύονται στους εξωτερικούς χώρους και να χαλάνε. Στις 12 Αυγούστου του 1956 το πρωί, το εργοστάσιο πήρε φωτιά σε ένα από τα διαμερίσματα του, πιθανόν από σπινθήρα της μηχανής που «κατέκαυσε την ξυλίνην και δια καλάμων καλυπτόμενην προσωρινήν στέγην» αλλά ευτυχώς η έγκυρη επέμβαση εργατών και πολιτών αποσόβησε τα χειρότερα. (Ναξιακή Πρόοδος 220, 19/08/1956). Επαναλειτούργησε, αλλά οι περίοικοι άρχιζαν να δυσανασχετούν για την ασφάλεια και το θόρυβο των μηχανών που έκανε, καθώς λειτουργούσε όλο το 24ωρο, αλλά και τη δυσωδία. Στις 27 Αυγούστου 1956, ύστερα από εξώδικη διαμαρτυρία που έστειλε ο κάτοικος της περιοχής Εμμ. Διασίτης, ο διοικητής της Χωροφυλακής Νάξου ζητά από την επιχείρηση να λάβει μέτρα για τη σωστή της λειτουργία «προς εξουδετέρωσιν ενδεχομένων δυστυχημάτων». Και διότι 1ον: «προκαλεί βασανιστικόν δια τους περιοίκους θόρυβον», 2ον: «δεν τηρείται πέριξ του εργοστασίου πλήρης καθαριότης» και 3ον: «Το εργοστάσιον λειτουργεί πράγματι εις πεπαλαιομένον οίκημα» (συνεχόμενα άρθρα στην εφ. Ναξιακή Πρόοδο. Περισσότερα όταν ολοκληρωθεί η εργασία για τις βιομηχανίες του νησιού). Μέσα σε όλα αυτά τα προβλήματα, σταδιακά προστίθεται κι άλλο ένα. Η έλευση της πατάτας στα Λιβάδια καταργεί σταθερά την καλλιέργεια της ντομάτας και το εργοστάσιο αρχίζει να ολισθαίνει. Τότε (1958) με τα ίδια μηχανήματα ξεκινάει μια προσπάθεια συνέχισης της προηγούμενης εταιρείας που κατασκεύαζε σαπούνια, φαίνεται όμως κι αυτή να έχει την ίδια τύχη. Οι Λιανόπουλοι τελικά αποχωρούν εξ ολοκλήρου. Πωλούν την επιχείρηση όλη, μαζί με το οίκημα και τα μηχανήματα και αναλαμβάνει τα ηνία μόνος του πλέον, ο Κανελλόπουλος. Οι Αφοί Λιανόπουλοι, με καταγωγή από το Φιλώτι, ήταν ο Εμμανουήλ (Μάνος) (1920-2008) και ο Ηλίας (Λιάκος) (1923-2014). Ηταν γιοι του ρέκτη εμπόρου Βασίλειου Λιανόπουλου, με μικρά καταστήματα στο Χαλκί και στη Χώρα. Αγαπημένη οικογένεια οι Λιανόπουλοι, σχεδόν όλο τον προηγούμενο αιώνα (αλλά και στις αρχές του παρόντος), δραστηριοποιούνται στα εμπορικά πράγματα της Νάξου, της Αθήνας και του Πειραιά. Σήμερα, κατά κάποιο τρόπο συνεχίζεται η επιχείρηση των Λιανόπουλων με το Βασίλη Λιανόπουλο (γιος του Μανώλη, γεννηθείς το 1954), στον Αγιο Ιωάννη Ρέντη με Εργαστήριο μαρμελάδων και γλυκών: Lianopoulos Foods. Β) ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ (1958-1963) Ο Χρήστος Σπ. Κανελλόπουλος (1918-1979) έλκει την καταγωγή του (εκ πατρός) από την Ακράτα. Ο ίδιος έζησε και μεγάλωσε στον Πειραιά. Είχε σπουδάσει στη Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών (μετέπειτα Ανωτάτη Βιομηχανική που εξελίχθηκε σε Πανεπιστήμιο Πειραιά). Στη Νάξο ήταν έφορος. Παντρεύτηκε τη Νίκη, κόρη του «Αμερικάνου» Δημήτρη (Τζίμη) Τζαννίνη και ταυτόχρονα εκπλήρωσε το όνειρό του να γίνει χημικός παίρνοντας τελικά το πτυχίο του Χημικού. Είχε την προτροπή και τη στήριξη στην επιχείρηση του πεθερού του ο οποίος έμενε μόνιμα στην Αμερική. Αγαπημένη οικογένεια στήριζε ο ένας τον άλλον όλες τις δύσκολες εποχές. Στην Κατοχή είχε συλληφθεί από τους ναζί, λόγω του ότι ήταν μέλος στο ΕΑΜ. Τον έσωσε τελευταία στιγμή ο πατέρας του ο Σπύρος δίνοντας ένα μεγάλο ποσό για να τον αφήσουν ελεύθερο (ο πατέρας του ο Σπύρος Κανελλόπουλος ήταν εκπαιδευτικός και μάλιστα ήταν ιδρυτής του πρώτου ιδιωτικού γυμνασίου στην Ελλάδα). Μετά τον συνεταιρισμό και την αγορά του εργοστασίου, ο Κανελλόπουλος συνέχισε να παράγει τοματοπολτό και σαπούνι πράσινο στην αρχή. Εισήγαγε εξαιρετική ποικιλία ντομάτας όπου την εξάγει στην Αθήνα (εφ. Ναξιακή Πρόοδος 244, 07/06/1958). Γύρω στο 1960, μαστίζει κρίση τα αγροτικά προϊόντα του νησιού. Σε άρθρο της εφημερίδας Ναξιακά Χρονικά του Νικηφόρου Μανδηλαρά (φ.12,17/09/1960, σ.4) διαβάζουμε: « Η θέσις μας (σ.σ.: των αγροτών) είναι απελπιστική. Η πατάτα το κύριο προϊόν μας, έχει καταντήσει πια πηγή δυστυχίας. Η ντομάτα που στο χωριό μας (σ.σ.: Γαλανάδο) καλλιεργείται κάπως περισσότερο είχε δώσει λίγες ελπίδες. Το εργοστάσιο του Χρ. Κανελλοπούλου προς στιγμήν εφάνει ότι μπορούσε να μας ανακουφίση αλλά δυστυχώς, για λόγους που δεν γνωρίζομε, έκλεισε. Ετσι πολλοί παραγωγοί υπέστησαν μεγάλες ζημίες γιατί με την προοπτική του Εργοστασίου καλλιέργησαν ντομάτα η οποία τελικά αχρηστεύθηκε» (Τίτλος του άρθρου: «Δια να αντιμετωπισθή η φρικτή κρίσις των αγροτικών μας προϊόντων ανάγκη να ιδρυθή επειγόντως Εργοστάσιον Τοματοπολτού-Κονσερβοποιίας. Προς τον σκοπόν τούτον να χρηματοδοτηθή από το 5/τές η Ενωσις Συν/σμών»). Αλλά και στο επόμενο φύλλο της ίδιας εφημερίδας (φ.13, 10/10/1960, σ.3) σε επιστολή με τίτλο: «Κραυγή πόνου ενός αγρότη» του υπογράφοντα: Νικόλαου Βασ. Σέργη, Γαλανάδο, αντλούμε την πληροφόρηση: «Από πέντε ετών λειτουργεί στην πόλι της Νάξου εργοστάσιον κονσερβοποιίας. Εφέτος επειδή δεν πήγαινε καλά δεν απερόφησε όλα τα αγροτικά προϊόντα αλλά ούτε και εμείς φυτέψαμε πολλά διότι ξέραμε ότι θα τα πετάξουμε». Και ζητεί από τον υπουργό Συντονισμού Πρωτοπαπαδάκη να επιληφθεί του θέματος ζητώντας «να ενισχύση το υπάρχον εργοστάσιον ή να φροντήση να ιδρυθή κανένα άλλο». Και παρακάτω αναφέρει και μια άλλη αιτία που συντέλεσε στην καταστροφή «όλων των Λειβαδιτών», το ηλεκτρικό ρεύμα που «μας υπόσχονται τώρα καιρό ότι θα φτιάξουν τις μηχανές αλλά τίποτα δεν βλέπουμε». Και όντως σε σειρά άρθρων όλου του τοπικού Τύπου, βλέπουμε προβλήματα στο ηλεκτρικό ρεύμα (όπου υπήρχε βεβαίως, στη Νάξο). Είναι η εποχή «μεταίχμιο» της μεταπήδησης από τις ατομικές (ιδιωτικές) επιχειρήσεις ηλεκτροφωτισμού στο πέρασμα στη Δημόσια Επιχείρηση (ΔΕΗ) η οποία πραγματοποιήθηκε τελικά στη Νάξο το 1961. Αλλά και πάλι αυτό έγινε σταδιακά και με χίλια δυό προβλήματα και ανωμαλίες. Επίσης, από την αρχή της δεκαετίας του ’60 οι εγχώριες πολιτικές εξελίξεις είναι ραγδαίες με πολλές αναταραχές: εκλογές, νοθείες, παραιτήσεις, ξανά εκλογές… όλα αυτά επηρεάζουν και την επιχείρηση του Κανελλόπουλου που μόλις είχε αρχίσει να προμηθεύει το στρατό μαρμελάδες βερίκοκο. Οι αλλαγές στην πολιτική σκηνή ακυρώνουν ή καθυστερούν συμβάσεις και πληρωμές. Δύσκολες εποχές για όλους και ειδικά σε ένα τέτοιο μικρό επαρχιακό μέρος, το οποίο καθώς είναι και νησί, μακριά από καταναλωτικά κέντρα και με έξοδα διακίνησης, να αντιμετωπίζει πολλά και διαφορετικά προβλήματα διαβίωσης και ανέχειας. Τελικά μέσα στο 1963 προγραμματίστηκε να βγει το εργοστάσιο σε Δημοπρασία. Βάσει άρθρου στη Ναξιακή Πρόοδο: «το οίκημα του εργοστασίου Κανελλόπουλου» αγοράστηκε δια δημοπρασίας, αντί 341.000 δρχ. από τους αδ. Τζαννίνη και Λατίνα. Αργότερα χτίστηκαν και οι δυο πολυκατοικίες στη θέση του παλιού, αλλά σε κακή κατάσταση, πρώην αρχοντικού Δαμιράλη. Ο Χρήστος Κανελλόπουλος κατάφερε να επαναδραστηριοποιήσει την επιχείρησή του σε άλλο ιδιόκτητο χώρο, στην περιοχή «Κομνηνού». Μάλιστα, κατάφερε να βραβευθεί στη Θεσσαλονίκη για το περίφημο γλυκό κεράσι και για το πρώτο κάστανο μαρόν στην Ελλάδα. Επισυνάπτεται φωτογραφία με το δίπλωμα της βράβευσης (πρόκειται προσεχώς να ετοιμαστεί διαφορετικό Δελτίο για αυτή την επιχείρηση).

ΠΗΓΕΣ

Εργασία προς δημοσίευση για τη "Βιομηχανική Ιστορία της Νάξου" από τους ερευνητές Πέτρο Αναματερό και Κώστα Μαυρογιάννη. Οι πηγές είναι κυρίως: ο Ναξιακός Τύπος και διάφορα έγγραφα από ιδιωτικές συλλογές, προφορικές μαρτυρίες, διαδίκτυο.

ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Χριστίνα (κόρη του Χρήστου Κανελλόπουλου), Σπύρος (γιος του Χρήστου Κανελλόπουλου), Βασίλης (γιος του Εμμανουήλ Λιανόπουλου)

BINTEO

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΑΝΑΦΟΡΑ

Αν χρησιμοποιήσετε πληροφορίες και στοιχεία που περιέχονται στις ιστοσελίδες vidarchives.gr, vidaomada.gr, vida-omada.blogspot.com και στο συνοδευτικό χάρτη παρακαλούμε πολύ να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες αναφορές:

ΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr).

ΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ
Πέτρος Αναματερός, Κώστας Μαυρογιάννης, ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΤΟΜΑΤΟΠΟΛΤΟΥ – ΚΟΝΣΕΡΒΟΠΟΙΪΑΣ ΝΑΞΟΥ Α) ΑΦΟΙ Β. ΛΙΑΝΟΠΟΥΛΟΙ – ΧΡ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ (1953-1958) Β) ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ (1958-1963), στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2022_11_2377).

Στείλτε μας σχόλια / παρατηρήσεις

{{ errors[0] }}

{{ errors[0] }}

{{ errors[0] }}
Σε ευχαριστούμε πολύ, το σχόλιό σας έχει καταχωρηθεί με επιτυχία!
Xρησιμοποιούμε cookies για να διασφαλίσουμε την εύρυθμη λειτουργία του site και την καλύτερη εμπειρία χρήσης