Η υπογραφή της σύμβασης για την κατασκευή της γραμμής απετέλεσε προϊόν συμβιβασμού μεταξύ της Ελληνικής Εταιρείας Μεταλλουργείων Λαυρίου (ΕΕΜΛ) και Ελληνικού Δημοσίου, που βρίσκονταν στα δικαστήρια, επειδή το Ελληνικό Δημόσιο απαιτούσε από την εταιρεία την εξόφληση χρεών του προκατόχου της, Σερπιέρι. Ο Χαρίλαος Τρικούπης και ο Φωκίων Νέγρης διευθυντής της εταιρείας, συμφώνησαν στην αναστολή του δικαστικού αγώνα και την διάθεση του διεκδικούμενου ποσού στην κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου Αττικής, με όρους ιδιαίτερα ευνοϊκούς για το Δημόσιο. Στις 4 Μαΐου 1882, το ελληνικό κράτος και η ΕΕΜΛ υπέγραψαν σύμβαση για την κατασκευή μέσα σε τρία χρόνια της γραμμής Αθήνας-Λαυρίου, συνολικού μήκους 76 χλμ., με διακλάδωση από το Νέο Ηράκλειο ή το Χαλάνδρι προς την Κηφισιά, (μονή γραμμή πλάτους ενός μέτρου) διάρκειας εκμετάλλευσης τα 99 χρόνια και δικαίωμα εξαγοράς την πρώτη δεκαπενταετία. Το Δεκέμβριο του 1882, ιδρύθηκε η εταιρεία Σιδηρόδρομοι Αττικής με αποκλειστικό μέτοχο την ΕΕΜΛ, και σύμφωνα με τη σύμβαση, ανέλαβε την κατασκευή της γραμμής. Οι εργασίες κατασκευής υπό τη διεύθυνση του μηχανικού Ν. Γαζή, άρχισαν τον Ιανουάριο του 1883, από την πλατεία Αττικής που ονομάστηκε έτσι ακριβώς γιατί ήταν η αφετηρία των Σιδηροδρόμων Αττικής. Το Φεβρουάριο του 1885 παραδόθηκε στην κυκλοφορία το πρώτο τμήμα, από την πλατεία Αττικής μέχρι την Κηφισιά. Τα εγκαίνια της λειτουργίας του δεύτερου τμήματος (Νέο Ηράκλειο-Λαύριο) έγιναν στις 20 Ιουνίου 1885. Το τμήμα Κερατέα-Λαύριο, είχε ήδη αποπερατωθεί και λειτουργήσει την προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας "Ακρόπολις" της 13ης Απριλίου 1884. Στις 18 Ιανουαρίου 1901, υπεγράφη νέο συμφωνητικό που μεταξύ άλλων προέβλεπε την δυνατότητα εξαγοράς της γραμμής από το Ελληνικό Δημόσιο μετά την 31η Δεκεμβρίου 1920. Το 1925 με την αναδιάρθρωση των συγκοινωνιών της πρωτευουσας και με τη δημιουργία των ΕΗΣ και της ΗΕΜ από τον όμιλο "Πάουερ", η ΗΕΜ ανέλαβε την υποχρέωση να εκσυγχρονίσει τη γραμμή Αθήνας-Κηφισιάς, να τη μετατρέψει σε κανονικού πλάτους, να τη συνδέσει με τον Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο Αθηνών-Πειραιώς, μέσω υπόγειας σήραγγας πλατείας Ομονοίας-πλατείας Αττικής. Για το τμήμα Νέο Ηράκλειο- Λαύριο, η γραμμή εξαγοράστηκε από τους Σ.Π.Α.Π. και η ΗΕΜ ανέλαβε την κατασκευή ενωτικής γραμμής σταθμού Αγίων Αναργύρων (ΣΠΑΠ) με το σταθμό του Ηρακλείου. Από το 1931, όταν ολοκληρώθηκε η ενωτική γραμμή, το τρένο του Λαυρίου είχε πλέον αφετηρία τον Πειραϊκό σταθμό Πελοποννήσου. Στην Κατοχή επαναδρομολογήθηκε η τοπική γραμμή Πειραιά-Χαλανδρίου, επειδή λόγω έλλειψης καυσίμων δεν υπήρχε λεωφορειακή συγκοινωνία. Κατά την υποχώρηση των Γερμανών, η γραμμή υπέστη καταστροφές και επαναλειτούργησε το Μάιο του 1952. Το 1957, η γραμμή καταργήθηκε ως προς το επιβατικό σκέλος, ενώ η περιστασιακή κυκλοφορία εμπορικών και εκδρομικών τρένων συνεχίστηκε μέχρι το 1962, όταν η νέα Εθνική Οδός Αθήνας -Λαμίας διέκοψε τη γραμμή στο ύψος της Νέας Φιλαδέλφειας. (Πηγή: Οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι σελ. 38-47) Η γραμμή ανήκει σήμερα στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (Κ.Ε.Δ.). Από το 1995, μέλη του Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου εργάζονται εθελοντικά και πρωτοβουλιακά σε διάφορα σημεία του τμήματος Μαρκόπουλου - Δασκαλειού με σκοπό τη δημιουργία ενός μουσειακού - τουριστικού σιδηροδρόμου και το 2002 ίδρυσαν προς τούτο τη μη κερδοσκοπική Εταιρεία Μουσειακών Σιδηροδρόμων Αττικής, στην οποία η Κ.Ε.Δ. εκχώρησε τη χρήση του ανωτέρω τμήματος. Ειδικότερα εργάζονται για τη συντήρηση των τμημάτων Καλυβίων Θορικού (Πλατεία Σμηναγού Φιλίππου), πασάγιο Μαγγανά (Χ.Θ. 21+790) και Κερατέας (ΣΣ Κερατέας}.Μελετάται επέκταση του Προαστιακού σιδηροδρόμου από το Κορωπί προς το Λαύριο. (wikipedia)
Αν χρησιμοποιήσετε πληροφορίες και στοιχεία που περιέχονται στις ιστοσελίδες vidarchives.gr, vidaomada.gr, vida-omada.blogspot.com και στο συνοδευτικό χάρτη παρακαλούμε πολύ να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες αναφορές:
ΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr).
ΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ
Βαγγέλης Χαρίτος, ΓΕΦΥΡΑ ΣΠΗΛΙΑΖΕΖΑΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ-ΛΑΥΡΙΟΥ (Σ.Α.-Σ.Π.Α.Π.), στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ.,
Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2023_06_2728).
Στείλτε μας σχόλια / παρατηρήσεις