Η εμφάνιση των ανεμόμυλων στις Κυκλάδες κατά τον Β. Κυριαζόπουλο, ιδρυτή του Λαογραφικού Μουσείου Μυκόνου, χρονολογείται στον 16ο αι. Οι πρώτες γραπτές αναφορές για την ύπαρξη ανεμόμυλων στο νησί της Μυκόνου δίνονται από τον Τουρνεφόρ σε γκραβούρα του 1700 (φωτ. 1α). Κατά την απογραφή του 1828 (ΓΑΚ) λειτουργούσαν «29 ανεμόμυλοι, 15 φούρνοι και 8 ψωμοπωλεία». Νεότερη έρευνα αναφέρεται σε 48-50 ανεμόμυλους (Νομικός-Βάος, 1978-1980). Στην τοπική κοινωνία γινόταν περισσότερη χρήση κριθαριού ανακατεμένου με μικρότερη ποσότητα σταριού (σμιγάδι), και για τα ζώα το βελανίδι, ο ρόβος, κ.ά. Αν σκεφτεί κανείς ότι τέσσερεις ανεμόμυλοι ήταν αρκετοί για να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων του νησιού, καταλαβαίνει ότι ήταν μια σοβαρή μεταποιητική δραστηριότητα για τους Μυκονιάτες. Έρχονταν σιτηρά κυρίως από τις πεδιάδες της Ρωσίας, αλέθονταν, γίνονταν ψωμί και παξιμάδι (διπυρίτης άρτος), και εξάγονταν ως βασική τροφή των πληρωμάτων των διερχόμενων πλοίων. Χάνοντας οι ανεμόμυλοι την οικονομική σημασία τους με την εξέλιξη της τεχνολογίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναδείχθηκαν ως τα δημοφιλέστερα μνημεία και σύμβολα του νησιού της Μυκόνου.
Σήμερα μόνο ο Μύλος του Μπόνη και ο Μύλος του Γερώνυμου διατηρούν τον εξοπλισμό τους σε αρκετά καλή κατάσταση· οι περισσότεροι ανεμόμυλοι είναι πια παρατημένοι στην τύχη τους, και κάποιοι ανακαινισμένοι για οικιστική χρήση.
Στη Χώρα της Μυκόνου υπήρχαν παλιότερα 3 εμφανή συγκροτήματα ανεμόμυλων, σήμερα μόνο δύο:
Οι Κάτω Μύλοι, ήταν συγκρότημα 10 ανεμόμυλων, «αποκλειστικά ανήκοντες εις τον Δήμον» κάποτε, και έχουν κριθεί διατηρητέα μνημεία.
Βρίσκονται στα Δυτικά της Χώρας, δίπλα στη θάλασσα, μεταξύ της γραφικής Αλευκάντρας, της συνοικίας του Νιοχωριού και της περιοχής Βίδα.
Σήμερα, διατηρούνται οι επτά από τους δέκα (φωτ. 2α-2β).
Στη δεκαετία του 1950 οι περισσότεροι από τους Κάτω Μύλους είχαν καταντήσει κουφάρια και τους ανάστησε η Ένωσις Μυκονίων, με ενέργειές της από Μυκονιάτες της Αθήνας.
Υπήρχαν ακόμη δύο ανεμόμυλοι στην περιοχή του ξενοδοχείου Philoxenia και ένας στην περιοχή Βίδα, οι οποίοι δεν σώζονται.
Μηχανοκίνητοι αλευρόμυλοι στη Μύκονο λειτούργησαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και για μικρό χρονικό διάστημα:
1. Στην περιοχή Κάτω Μύλοι, στον Μύλο του Γερώνυμου,
2. Στην περιοχή Λάκκα, του Αλέκου Αγγελετάκη,
3. Στην Άνω Μερά, του Δημήτρη Καλαμαρά.
Αν χρησιμοποιήσετε πληροφορίες και στοιχεία που περιέχονται στις ιστοσελίδες vidarchives.gr, vidaomada.gr, vida-omada.blogspot.com και στο συνοδευτικό χάρτη παρακαλούμε πολύ να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες αναφορές:
ΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ., Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr).
ΓΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ
Δήμητρα Λοΐζου-Βουλγαράκη, ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΜΥΚΟΝΟΥ, [Α] ΚΑΤΩ ΜΥΛΟΙ ΧΩΡΑΣ, στο Βακαλοπούλου Μ., Δανιήλ Μ., Λαμπρόπουλος Χ.,
Φασουράκης Η. (επιμ.), 2017, Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής (www.vidarchives.gr/reports/2021_01_305).
Στείλτε μας σχόλια / παρατηρήσεις